تابآوري چیست؟(Resiliency)
تاب آوري آیا درهنگام طوفان ،درختان را دیده اید، آنگاه که به خود میپیچند و خم می شوند برف ها به روي شاخه هایشان سنگینی می کند تا بدانجا که شاخه هایشان در مقابل زمین سر تعظیم فرود می آورند اما به ندرت می شکنند و به محض فروکش کردن طوفان وآب شدن برف ها به تدریج استوارتر از گذشته برمی خیزند.
آیا فردي را سراغ دارید که با وجود رشد در یک محیط نه چندان مناسب (مثلا در خانواده هاي آشفته، مدارس شلوغ و کم امکانات، جوامعی با میزان بیکاری بالا و فرصت هاي شغلی اندك و …) به موفقیت های بزرگی در زندگی خود دست یافته باشد؟ یا برعکس، افرادي که با وجود در اختیار داشتن امکانات مناسب و برخورداري از شرایط ایده آل، موفقیت های کمی را در زندگی تجربه کرده اند؟
احتمالا تا به حال این سؤال به ذهنتان رسیده که چرا برخی افراد در برخورد با عوامل استرس زا انعطاف پذیري خاصی دارند و خم به ابرو نمی آورند ولی بعضی هاي دیگر براي مقابله با چنین عواملی مشکل دارند؟ واین کهویژگی هاي این افراد آموختنی است یا ارثی؟ در این چگونه براي آشنایی بیشتر شما با این ویژگی اخلاقی به تعریف تاب آوري پرداختیم.
اما بدنیست بدانید که براي مشکلات و سختی هایی که ممکن است در زندگی همه ما وجود داشته باشد، قدرت پیشگویی کننده اي وجود ندارد؛ بلکه این خودمان هستیم که این قدرت را براي آنان قائل می شویم.
در واقع این قدرت از درون خود ما سرچشمه می گیرد و با یکی از ویژگی هاي مهم روانی به نام «تاب آوري» ارتباط پیدا می کند.
تاب آوري در مورد کسانی بکار می رود که در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلال نمی شوند. از این رو شاید بتوان نتیجه گیري کرد که مواجه شدن با خطر شرط لازم براي آسیب پذیري هست اما شرط کافی نیست.
چگونه در سال هاي اخیر روان شناسی مثبت گرا مورد توجه روان شناسان قرار گرفته که به جاي پرداختن به نابهنجاري ها و اختلال ها، بر توجه بیشتر به توانمندي ها و استعدادهاي انسان تأکید دارد.
این رویکرد مثبت گرا هدف نهایی خود را شناسایی شیوه هایی میداند که بهزیستی و شادکامی انسان را به دنبال دارد. از این رو، عواملی که سبب سازگاري هر چه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی شوند؛ بنیادی ترین عامل هاي مورد پژوهش در این رویکرد از روان شناسی هستند. در این میان تاب آوري جایگاه ویژه اي در حوزه هاي روان شناسی رشد و تحول، روان شناسی خانواده و بهداشت روانی یافته است.
افراد در برابرمشکلات بسیار آسیب پذیر عمل می کنند و به سرعت در هم می شکنند و برخی دیگرآرام، منطقی، صبور و مطمئن با مشکلات این تفاوت از کجا ناشی می شود و علت آن .دست و پنجه نرم می کنند چیست؟
“تاب آوري ” : پاسخ روانشناسان به این پرسش این است.
بله تفاوت این دو دسته با یک ویژگی خاص، یعنی اما تاب آوري به چه معناست و خود ، شامل چه ویژگی هایی .می شود
می شود؟
تاب آوري ظرفیتی براي مقاومت در برابر استرس و فاجعه است.
روانشناسان همیشه سعی کرده اند که این قابلیت انسان را براي سازگاري و غلبه بر خطر و سختی ها افزایش دهند. افراد و جوامع می توانند حتی پس از مصیبت هاي ویرانگر به بازسازي زندگی خود بپردازند.
تاب آور بودن به این معنا نیست که از این طریق بتوانید زندگی بدون تجربه استرس و درد را داشته باشید. مردم پس از گرفتار شدن در مشکلات و از دست دادن ها به احساس غم، اندوهو طیف وسیعی از احساسات دیگرمیرسند. مسیر دستیابی به انعطاف پذیري از طریق کار و توجه برروي اثرات استرس و وقایع دردناك ایجاد میشود.
ارتقاء تاب آوري منجر به رشد افراد در به دست آوردن تفکر و مهارت هاي خود مدیریتی بهتر و دانش بیشترمیشود. همچنین تاب آوري با روابط حمایتی والدین، همسالان و دیگران و همچنین با باورهاي فرهنگی و سنتی به افراد براي مقابله با ضربه هاي غیر قابل اجتناب زندگی کمک تاب آوري در انواع رفتار ها، افکار واعمال میتواند آموخته شود .میکند وآن را میتوانید در سراسر دوره ي زندگی توسعه دهید.
در فرهنگ لغت، این Resiliency تاب آوري معادل واژه انگلیسی کلمه است. خاصیت کشسانی، بازگشت پذیري و ارتجاعی معنا شده است، ولی در متون بهداشت روانی تاب آوري معادل گویاتري است.
ریشه تاب آوري:
( resiliency ) از علم فیزیک گرفته شده است و به معنی جهیدن به عقب است. درواقع افراد تاب آور قادر هستند به عقب
بجهند. آنها توانایی زنده ماندن و حتی غلبه بر ناملایمات را دارند.
تاب آوري به معناي توانایی مقابله با شرایط دشوار وپاسخ انعطا ف پذیر به فشارهاي زندگی روزانه است. تاب آوري، استرس را محدود نمی کند،مشکلات زندگی را پاك نمی کند، بلکه به افراد قدرت می دهد تا با مشکلات پیش رومقابلۀ سالم داشته باشند، بر سختی ها فائق آیند و باجریان زندگی حرکت کنند. برخی افراد به طور طبیعی داراي این ویژگی هستند، اما خبر خوب این است که این ویژگی در انحصار عده اي معدود نیست و به نظرمتخصصان، سایر افراد نیز قادرند تاب آوري را بیاموزند و
آن را ارتقاء دهندتاب آوري توانایی یا پیامد سازگاري موفقیت آمیز با شرایط استرس زا و چالش برانگیز است.
افراد تاب آور داراي رفتاراي خود شکنانه نیستند. از نظر عاطفی آرام بوده و توانایی مقابله با شرایط ناگوار را دارند.
راه هاي بدست آوردن تاب آوري را داشتن سرسختی، خود افزایی، مقابله سرکوبگرایانه، داشتن خلق و خو و احساسات مثبت می داند. براي درك تفاسیر و روش هاي مرتبط با تاب آوري، ممکن است به تمایز بین احتمال خطر و مصادیق تاب آوري نیاز داشته باشیم.
شاید بارز ترین نمونه ي چنین افرادي مردم ژاپن بعد از سونامی گذشته باشند که پس از ویران شدن شهرها و از دست دادن نزدیک ترین افراد زندگی شان توانستند زنده بمانند، ثبات عاطفی خود را حفظ کنند، در برابراسترس و فشار سرسختانه بایستند و با نهایت توان با شرایط بسیار ناگوار خود مقابله کنند ومهم تراز همه پس از برطرف شدن همه ي عوامل فشارزا، به سرعت و اغلب با ایجاد هیجانات مثبت به حالت عادي طبیعی بازگردند.
ویژگی هاي اصلی افراد تاب آور چیست؟
از دیدگاه روان شناسی، افراد تاب آور 5 ویژگی اصلی دارند:
1. احساس ارزشمندي پذیرفتن خود به عنوان فردي ارزشمند و احترام قائل شدن براي خود و توانایی هایشان. بی قید و شرط دوست داشتن و سعی در شناخت نقاط مثبت خود وپرورش دادن آنها و از طرف دیگر شناخت نقاط ضعف خود و کتمان نکردن آنها. علاوه برآن سعی می کنند که این نارسایی ها را با واقع بینی بر طرف کرده و در غیر این صورت با این ویژگی ها کنار می
آیند.
2. مهارت در حل مسئله
افراد تاب آور ذهنیتی تحلیلی انتقادي نسبت به توانایی هاي خود و شرایط موجود دارند، در مقابل شرایط مختلف انعطاف پذیر می باشند و توانایی شگفت انگیزي درباره پیدا کردن راه حل هاي مختلف درباره یک موقعیت یا مسئله خاص دارند. همچنین توانایی ویژه اي در تجزیه وتحلیل واقع بینانه مشکلات شخصی وپیدا کردن راه حل هاي فوري و راهبردهاي دراز مدت براي حل و فصل مشکلاتی که به آسانی و سریع حل نمی شوند را دارا هستند.
3. کفایت اجتماعی
این دسته از افراد مهارت هاي ارتباط با دیگران را خیلی خوب آموخته اند.آنها می توانند در شرایط سخت هم شوخ طبعی خودشان را حفظ کنند، می توانند با دیگران صمیمی شوند و درمواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند؛ ضمن اینکه این گونه آدم ها می توانند سنگ صبور خوبی باشند، وقتی برایشان حرف می زنید خوب گوش می دهند و خودشان را جاي شما می گذارند.،در ضمن آنها طیف وسیعی از مهارت ها و راهبردهاي اجتماعی شامل مهارت هاي گفتگو، آمادگی براي گوش دادن به دیگران واحترام گذاشتن به احساسات و عقاید دیگران که در تعاملات اجتماعی بسیار مهم است را دارا هستند.
افراد تاب آور شبکۀ حمایتی و عاطفی محکمی دارند . چنین ارتباطاتی به آنها کمک می کند، دربارة نگرانی ها و چالش هاي خود با کسی صحبت کنند، از مشورت، همدلی و همراهی آنها بهره مند شوند، راه حل هاي جدید را کشف کنند و در مجموع از لحاظ روانی احساس قدرت و آرامش کنند.
4. خوش بینی
اعتقاد راسخ به اینکه آینده می تواند بهترباشد ، احساس امید و هدفمندي و باور به اینکه می توانند زندگی وآینده خود را کنترل کنند و موانع احتمالی نمی تواند آنها را متوقف سازد
5. همدلی
تاب آورها داراي توانایی برقراري رابطه توام با احترام متقابل با دیگران هستند که موجب به هم پیوستگی اجتماعی یعنی احساس تعلق به افراد، گروه ها و نهادهاي اجتماعی می شود.
چگونه تاب آور شویم؟
ممکن است بپرسید در تاب آوري فرد دقیقا چه کاري انجام می دهد؟
می توان گفت فرد تاب آور، نحوه ي استدلال و نگرش متفاوتی در مواجهه با شرایط ناگوار اتخاذ می کند؛ به جاي فاجعه ساختن از مشکل و گرفتار شدن در تبعات آن به خود و توانایی هایش توجه بیشتري می کند.
مثلا چنین شخصی ممکن است یک موقعیت پرمخاطره را یک فرصت در نظربگیرد نه یک تهدید و در دشواري ها به جاي اضطراب موفقیت را تجربه کند.
بنابراین تاب آوري موجب سازگاري مناسب در مواجهه با مشکلات می شود و این چیزي بیش از اجتناب ساده از پیامدهاي منفی است.
در همین مورد روانشناسان حیطه ي خلاقیت اعتقاد دارند هر عمل خلاقانه اي متضمن ویرانی وضعیت پیشین است.
به نظرمی رسد که افراد تاب آور به طور خلاقانه رابطه ي قدیمی «شرایط ناگوار-آسیب روانی» را حذف و با یک تغییر جدید، رابطه ي «شرایط پر مخاطره-رشد و بالندگی» را جایگزین آن می کنند. یعنی تاب آورها ذهنشان را طوري برنامه ریزي کرده اند که بعد از هرموقعیت استرس آوري به دنبال رشد خودشان هستند و مثل خیلی ها تسلیم آسیب هاي
روانی نمی شوند.
خلاصه تاب آوري در مورد کسانی به کار می رود که در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلالات روانی نمی شوند و زندگی شان آن چنان مختل نمی شود و اگر هم بشود به سرعت به شرایط متعادل پیشین برمی گردند.
تاب آوري باعث می شود که افراد در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر از ظرفیت هاي موجود خود در دستیابی به موفقیت و رشد زندگی فردي استفاده کنند و از این چالش ها وآزمون ها به عنوان فرصتی براي توانمند کردن خود بهره گیرند و از آنها سربلند بیرون آیند.
