تنها چند ماه است که مورد توجه مردم قرار گرفته است. اول حسابی گران شد، بعد نایاب شد، حالا هم کم‌وبیش و با قیمت‌های مختلف در دسترس است. یک چهارم بازار جهانی ماسک، کالای با ارزش این روزها، در اختیار چین است. ماسکی که اگر در بعضی کشورها روی صورت نداشته باشید و از خانه خارج شوید، جریمه‌های چند هزار دلاری و زندان در انتظارتان خواهد بود!
ماسک تا پیش از این بیشتر در مراکز درمانی استفاده می‌شد؛ بعضی‌ها موقع سرماخوردگی برای جلوگیری از انتقال به دیگران آن را روی صورتشان می‌گذاشتند و بعضی‌ها زمان خانه‌تکانی و گردگیری. بیشترین تقاضای داخلی برای ماسک‌های تنفسی شاید به روزهای آلودگی هوا و هجوم ریزگردها به کشور مربوط باشد. در ماه‌های گذشته و با شیوع کرونا استفاده از ماسک، اهمیت بیشتری پیدا کرده، تا جایی که کشورهای زیادی استفاده از آن را برای حضور در مراکز عمومی اجباری اعلام کردند.
در بعضی از کشورها برای حضور بدون ماسک در مراکز عمومی و معابر، جریمه‌های نقدی و حتی زندان در نظر گرفته شده است. به‌عنوان مثال، جریمه استفاده نکردن از ماسک در آلمان از ۲۵ یورو شروع می‌شود و در برخی شهرها و ایالت‌ها به ۱۰هزار یورو می‌رسد. در مراکش نیز جریمه بدون ماسک بودن، ۱۳۰۰ درهم یا حدود ۱۳۰ دلار جریمه مالی و حداکثر سه ماه زندان است.
در حالی که سازمان بهداشت جهانی و همچنین اکثر دولت‌ها از مردم می‌خواهند از ماسک و سایر اقلام بهداشتی استفاده کنند، این کالاها در ماه‌های اخیر به‌دلیل حجم پایین تولید و ناتوانی در پاسخ به تقاضایی که چندین برابر قبل هستند در بیشتر کشورها کمیاب و گران شده‌اند. کرونا بازار محصولات پزشکی را در سال جدید میلادی تحت تأثیر قرار داده، به‌طوری که لزوم استفاده بیشتر از اقلام بهداشتی در پیشگیری و درمان کرونا، موجب تغییر در روندهای تجارت جهانی محصولات نهایی یا مواد اولیه برای ساخت آنها شده است.
کاهش محدودیت‌های واردات و اعمال محدودیت‌های صادرات
در حال حاضر ۹۴ کشور به‌طور موقت منع صادرات انواع کالاهای مرتبط با کرونا را در دستور کار خود قرار داده‌اند و ۱۰۴ کشور نیز محدودیت‌های واردات این اقلام را به‌صورت موقت کنار گذاشته‌اند. بررسی سبدی از ۵۲ گروه کالایی مرتبط با ویروس کرونا نشان می‌دهد ارزش صادرات این اقلام در پایان سال میلادی گذشته حدود ۷۸۸ میلیارد دلار بوده است. گروه‌های کالایی این سبد شامل محصولات نهایی مانند انواع دستکش جراحی، ضدعفونی‌کننده‌های حاوی الکل، ماسک و نیز مواد اولیه ساخت این اقلام مانند الکل، پارچه‌های مخصوص تهیه ماسک و مواردی از این قبیل هستند. در حال حاضر، آمار تجارت خارجی ۲۳ کشور در فصل نخست سال میلادی جاری در دسترس است. مجموع ارزش صادرات این گروه‌های کالایی برای این ۲۳ کشور در سه ماه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی بالغ بر ۷۸ میلیارد دلار بوده است.
سازمان جهانی تجارت و افزایش دسترسی به کالاهای ضروری کرونا
سازمان جهانی تجارت پیش از این در بررسی بیش از ۹۰ گروه کالایی در چهار دسته‌بندی دارو، تجهیزات پزشکی، تجهیزات محافظت شخصی و نیز مواد مصرفی بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها از توافق‌نامه‌هایی بین اعضای این سازمان برای کاهش تعرفه‌های واردات این گروه‌های کالایی به‌منظور سهولت دسترسی به این اقلام خبر داده بود که بر این اساس، ۵۲ درصد از ۱۳۴ عضو این سازمان، تعرفه‌های پنج درصد و پایین‌تر را بر واردات این کالاها اعمال می‌کنند. در این میان، هنگ‌کنگ، ماکائو، چین و سنگاپور تعرفه صفر را برای واردات این گروه‌های کالایی در نظر گرفته‌اند.
با این حال، واردات برخی از این کالاها مانند ماسک، همچنان در برخی کشورها با تعرفه ورودی بالایی تا حدود ۵۵ درصد مواجه است. متوسط تعرفه صابون نیز در حدود ۱۷ درصد است و برخی از اعضای سازمان تجارت جهانی، تعرفه‌ای تا ۶۵ درصد تعرفه بر واردات صابون اعمال می‌کنند.
درگیری عرضه‌کنندگان اصلی کالاهای پزشکی با کرونا
بر اساس آمارهای سازمان جهانی تجارت، سهم تجارت جهانی این گروه‌های کالایی که طی این مدت تا حدودی با بحران مواجه و برخی اقلام آن دچار کمبود شده بود حدود ۱.۷ درصد کل تجارت جهانی در سال ۲۰۱۹ است. نکته قابل توجه در عرضه جهانی این چهار دسته کالا، سهم قابل توجه کشورهای درگیر با کرونا در بازار جهانی است. آلمان، آمریکا و سوئیس در مجموع ۳۵ درصد از عرضه جهانی کالاهای پزشکی را در اختیار دارند. آمریکا با بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار مورد ابتلا به کرونا در رتبه اول و آلمان با حدود ۱۸۰ هزار مورد ابتلا در رتبه هشتم کشورهای با بیشترین آمار موارد شناسایی شده ابتلا به ویروس کرونا قرار دارند.
از طرف دیگر، چین، آلمان و آمریکا در مجموع سهم ۴۰ درصدی در صادرات جهانی کالاهای مربوط به محافظت شخصی مانند صابون، انواع ضدعفونی‌کننده، ماسک و عینک‌های محافظت پزشکی را دارند. علاوه بر این، چین با در اختیار داشتن یک‌چهارم بازار جهانی ماسک، بزرگ‌ترین صادرکننده این کالای پرتقاضای ماه‌های اخیر بوده است و به‌نظر می‌رسید بخشی از کمبودهای اولیه ماسک در بازار اغلب کشورها، ناشی از قرنطینه و اعمال محدودیت‌ها در چین بوده که فعالیت‌های تولید و توزیع را تحت تأثیر قرار داده بودند.
