دورکاری شغل یا شکلی از سازماندهی کار ؟

دورکاری یک نوع مدیریت محسوب می شود که در این طرح یک ارتباط جدید بین کار و کارمند و کارمند با مدیر اجرا می‌شود؛ به طوریکه کارمند به جای اینکه در اداره حاضر شود و کار را انجام دهد، کاری که برایش تعریف شده را در خانه انجام می‌دهد و مدیر به جای اینکه کارمند را در اداره نظارت کند، این کنترل از طریق فرایند‌های الکترونیکی از داخل خانه‌ انجام می‌شود.

صاحبنظران بر این باورند که، دورکاری مزایای بسیاری دارد، در حال حاضر و براساس سیستم موجود کارکنان دولت باید راس ساعت خاصی در محل کار خود حاضر شوند و راس ساعت خاصی نیز به منازل خود بازگردند که این رویه علاوه بر هزینه‌های بالا وقت افراد را نیز هدر می‌دهد.

در دنیای پیشرفته امروز دورکاری یکی از روش‌های مدرن کار کردن است و با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و فراگیرشدن امکانات بسیاری از جمله اینترنت پرسرعت و ارزان، تلفن همراه، تله‌کنفرانس، رایانه‌های پرقدرت شخصی و شبکه‌های بی‌سیم، به سرعت در حال توسعه و گسترش است.

به اعتقاد کارشناسان، افزایش روزافزون مسافرتهای درون شهری، ترافیکهای سنگین صبحگاهی و عصرگاهی، افزایش هزینه های رفت و آمد افراد از محل کاربه خانه ها، ایجاد آلودگی در شهرهای به ویژه بزرگ، اتلاف زمان افراد برای رسیدن به محل کار، از بین رفتن انرژی از جمله موضوعاتی است که طبق آن ایده های دور کاری مطرح شده است.

بر همین اساس، وزرای عضو کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیکی در خرداد ماه سال 1389 و بنابه پیشنهاد معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور و به استناد اصل 138 قانون اساسی ،با هدف افزایش بهره وری، انعطاف کاری وکاهش حجم رفت وآمد کارمندان دولت و اثرات جانبی آن ، آیین نامه دورکاری را مصوب کردند ومتعاقب آن کلیه دستگاههای اجرایی دولتی موظف شدند به منظور توسعه دولت الکترونیکی، فعالیتهای مربوط به مشاغل عمومی و اختصاصی را احصا وازطریق دورکاری انجام دهند.

دورکاری چیست؟

دورکاری، هر گونه شکلی از به کار گیری فناوری های اطلاعاتی (مانند ارتباطات راه دور و رایانه) به جای مسافرت های مربوط به کار و حرکت کار به سمت کارکنان، به جای حرکت کارکنان به سوی کار می باشد.

دورکاری یک شغل نیست، بلکه یک روش سازماندهی کار است که حول پردازش اطلاعات ساخته می شود. افراد یا گروههایی از افراد، دور از کارفرما، مشتری یا طرف قرارداد، کارشان را انجام می دهند؛ کاری که مستلزم استفاده از انواع گوناگون تجهیزات الکترونیکی است.

در واقع دورکاری، نوعی شیوه کار است که به شاغل اجازه می دهد بدون نیاز به حضور در اداره تکالیف و وظایف حرفه ای خود را به دور از بروکراسی های سنتی با انعطاف پذیری بیشتری انجام دهد که یکی از اصول توسعه آن فناوری اطلاعات است.

تاریخچه دورکاری

از اواخر سالهای 1970، وقتی که ریز رایانه‌ها و مودم‌ها در دسترس عموم قرار گرفتند، رویای کار از راه دور به شکل کاملتری به حقیقت پیوست.

جک ام.نیلز که در کتاب‌های مختلف با عنوان پدر دورکاری از او یاد می‌شود، اولین کسی بود که به صورت رسمی به تحقیق در این خصوص پرداخت و اندیشه دورکاری در دهه 1970 برای نخستین بار از سوی او مطرح شد.

اما موسسه Fedscoop یکی از مراجع رسمی اخبار حوزه IT در دولت فدرال آمریکا محسوب می‌شود در گزارش TELEWORK2010 که مورد تایید شرکتهای Intel , Cisco نیز می باشد ، نتایج بررسی و مقایسه وضعیت دورکاری بین کارکنان دولتی و کارکنان بخش خصوصی حوزه مرتبط با IT را در دولت فدرال آمریکا بطور خلاصه بیان نموده است.

بر اساس این گزارش، میزان رضایت از دورکاری در بخش دولتی 91 درصد و در بخش خصوصی 95 درصد بوده است.

این گزارش می‌افزاید، زمان حضور افراد دور کار در خانواده پس ازدورکاری 46 درصد افزایش داشته و کاهش 71 درصدی آلودگی هوا، 69 درصدی افزایش بهره‌وری، 76 درصدی افزایش کیفیت زندگی، 70 درصدی ذخیره پول و 84 در صدی صرفه جویی در وقت نیز از دیگر تغییرات محقق شده در میان افراد دور کار پس ازدورکاری محسوب می‌شود. در همین حال، دکتر تهمینه ناطق یکی از طراحان Telwork در کشور، از پروژه دورکاری شرکت IT and T به عنوان موفق‌ترین شرکت دورکاری در دنیا یاد می‌کند و می‌گوید: دورکاری در این شرکت، در زمان توفان کاترینا صورت گرفت.

در این شرکت به شکل دوره ای دورکاری انجام شد و چندین بار نیروها براساس ارزیابی عملکرد، به سازمان فراخوانده شدند تا اصلاحات لازم در روند بهبود انجام کار براساس منطقی علمی صورت بگیرد تا مشخص شود که چه نوع کارهایی را می توان از طریق دورکاری انجام داد.

مزیت‌های دورکاری

بر همین اساس و با توجه به مواردی که به آن ها اشاره شد، دورکاری به دلیل مزیت هایی که دارد مورد توجه سازمان های مختلف قرار گرفته است.

به اعتقاد کارشناسان، از نظر بهره‌وری فردی می‌توان گفت وقتی یک فرد از کنترل های سازمانی خارج می شود، با «خرد مدیریتی» تلاش می کند که عملکرد خود را افزایش دهد و با برنامه‌ریزی که برای انجام کارها دارد تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن با کمترین هزینه، کارش را بهبود دهد و چون در دورکاری ساعت انجام کار برای فرد شناور تعریف می‌شود، بنابراین مناسب ترین ساعت را برای انجام کار بهتر انتخاب خواهد کرد و اعتماد به نفس نیروی کار با خرد مدیریتی افزایش خواهد یافت.

هم چنین از طریق دورکاری بهره‌وری سازمان‌ها افزایش می‌یابد و هدررفت انرژی در سازمان ها کاهش خواهد یافت و وقتی نیروهای کار در پروژه دورکاری مشغول به کار می شوند از میزان تنش ها و درگیری ها و تعارضات سازمانی هم کم خواهد شد. در این شرایط، مدیران می توانند از فرصت ها برای برنامه ریزی در جهت استفاده بهینه از منابع سازمانی سود ببرند.

ویژگی افراد دورکار

به گفته مسوولان، افراد کاملا توانمند، خوداتکا، آگاه به مسئله می‌توانند دورکاری انجام دهند، همچنین عدم نیاز مکرر به مسئول، عدم پرسشگری، افرادی که کمتر به دستگاه خود مراجعه می‌کنند و امکانات لازم را در منزل یا محل مورد نظر دارند در این طرح می‌گنجند. بر همین اساس، در طرح دورکاری، کارهایی که به وسیله یک فرد قابلیت انجام داشته باشد و افرادی که کمتر نیاز به نظارت مستقیم دارند، در اولویت قرار دارند.

اما معایب دورکاری چه هستند؟

هماهنگی کارها به آن سادگی که تصور می‌کنید نیست

با وجود تمام پیشرفت‌هایی که طی چند سال اخیر در ارتباطات انسانی حاصل شده، هنوز ارتباطات دورادور جایگزین کاملی برای حضور فیزیکی در محل کار نیستند. درحالیکه تیم‌هایی که اعضایشان به طور کامل به صورت دورکاری فعالیت می‌کنند قادر به شبیه‌سازی تجربه حضور در محیط کاری هستند، اما یک مشکل کوچک همیشه وجود دارد: زمانیکه یکی از کارکنان در حین تبادل نظر به طور ناگهانی شروع به یادداشت ایده‌هایش می‌کند، چطور سایر همکاران می‌توانند با این شخص هماهنگی داشته باشند؟

شاید پاسخ این پرسش برای هر تیم متفاوت باشد، اما در چنین شرایطی اوضاع کمی پیچیده می‌شود. راه‌حل نهایی این است که کارمندان حضوری و کارکنان دورکار به طور مداوم و طبق برنامه‌ای خاص، تغییرات و اطلاعات جدید را با یکدیگر تبادل کنند. شرکت‌هایی که کارمندان دور کار دارند باید برنامه مشخصی برای ایجاد پل ارتباطی بین کارکنانشان داشته باشند. با وجود چنین شکاف ارتباطی بزرگی بین کارمندان، این احتمال وجود دارد که پس از مدتی متوجه شوید که بخشی از کارهای غیرضروری مرتباً در حال انجام شدن هستند، در حالیکه سایر پروژه‌ها پیشرفت قابل ملاحظه‌ای ندارند.

دایره دوستانتان کوچک خواهد بود

بعضی از بهترین دوستان ما اشخاصی هستند که زمانی همکاران تمام وقتمان بودند. این انسان‌ها هستند که شور و هیجان را به محل کار می‌آورند. هیچ چیز دلچسب‌تر از آن نیست که پس از یک هفتۀ کاری پراسترس با همکاران خود یک ناهار لذیذ صرف کنید.

به عنوان یک کارمند دورکار، مطمئناً چنین فرصت‌هایی در اختیار نخواهید داشت. هرچند در برخی اوقات دورکاری یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود، برای مثال زمانی که می‌خواهید بر روی یک پروژه مهم تمرکز کنید، هیچ همکاری وجود ندارد که درباره مسابقه فوتبال شب گذشته صحبت کند. اما از طرف دیگر، کار کردن در منزل، بدون ارتباط با دیگران شما را منزوی می‌کند. به همین دلیل است که بسیاری از افراد دورکار به صورت پاره وقت در یک کافه یا کتابخانه نیز مشغول به کار هستند. بالاخره، افراد دورکار نیز انسان هستند و انسان‌ها به ارتباط با دیگران نیاز دارند.

حواس‌پرتی‌ها بی‌شمارند

درست است که در خانه هیچ همکاری ندارید، اما این موضوع به این معنی نیست که حواس شما به هیچ چیز پرت نمی‌شود. دورکاری حواس‌پرتی‌های مخصوص خود را دارد که بنا بر شرایط هر فرد متفاوت هستند. برای مثال ممکن است یک پدر یا مادر برای آنکه در کنار کودک تازه متولد شده خود باشد، دورکاری را به کار کردن در دفتر ترجیح دهد. اما ممکن است همین نزدیک بودن به کودک باعث شود که بیشتر زمانشان به جای تمرکز بر کار، به مراقبت از فرزندشان بگذرد.

حتی افراد دورکار مجرد نیز با فهرست بلندی از حواس‌پرتی‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. ممکن است وسوسه شوید و وقت خود را صرف مرتب کردن منزل و شست و شوی ظروف کنید. یا حتی از آنجایی که هیچ شخصی بر کار شما نظارت نمی‌کند، ممکن است بخواهید روی کاناپه دراز بکشید و در اینترنت گشت و گذار کنید. حواس‌پرتی‌ها همه جا هستند و اگر در محل کار رسمی حضور نداشته باشید، تعدادشان دوبرابر خواهد شد. به همین دلیل مقاومت در برابر آنها نیازمند عزت نفس بالایی است.

همان طور که مشاهده کردید دورکاری مزایا و معایب متعددی دارد. آنچه برای یک شخص یا تیم نتیجه‌بخش است، ممکن است برای شخص یا تیم دیگری بی‌فایده باشد. با این حال با پیشرفت روز افزون تکنولوژی و افزایش ارتباطات بین انسان‌، کاملاً واضح است که دورکاری نقش مهمی در آینده کسب و کارها ایفا خواهد کرد.