مساله‌ای که همچنان هنرمندان این عرصه، از دیرباز با آن مواجه هستند مشکلات مالی و عدم درآمدزایی هنرمندان این رشته است. موضوعی که کارشناسان، حل آن را بسته به ورود هنر به زندگی مردم و رونق اقتصاد هنر را به قرار گرفتن کالای هنری در سبد خرید خانوار می‌دانند.در این‌باره این مشکلات و درباره حمایت‌ها یی که برای توسعه این بازار صورت گرفته و چگونگی فرهنگ‌سازی برای خرید مردم از آثار هنری با سجاد باغبان ماهر، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان که مدیریت یک‌گالری را برعهده دارد به گفت‌وگو پرداختیم.
گردش مالی اقتصاد هنر، همواره از مهمترین اهداف مسئولان و متولیان این عرصه به حساب می‌آید. این گردش اقتصادی در هنرهای تجسمی اهمیت بیشتری دارد چون نسبت به هنرهای دیگر مانند موسیقی و سینما مخاطب خاص‌تری دارد و هزینه بیشتری را می‌طلبد.
هنرهای تجسمی، حوزه‌ای وسیع و مهم است که ظرفیت‌های بسیاری برای کسب درآمد و رونق اقتصاد هنر دارد.
اقتصاد در این بخش، مساله‌ای است که به عنوان یکی از مهمترین چالش‌های مهم هنری در سال‌های اخیر مطرح شده و اتفاقا مورد توجه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرکل هنرهای تجسمی هم قرار واقع شده تا جایی که وزیر فرهنگ ارشاد و اسلامی در بازدید از نمایشگاه آثار تجسمی هنرمندان پیشکسوت گفت: «شاخه‌های مختلفی برای فعال‌سازی اقتصاد هنر وجود دارد که هنرهای تجسمی هم از جمله این شاخه‌هاست و ظرفیت بسیاری برای اقتصاد هنر به شمار می‌آید.»
تغییر و تحولات در بخش‌های مختلف این حوزه و همچنین انجام برخی اقدامات نیز بیانگیر این مطلب است.
هادی مظفری مدیر مرکز هنرهای تجسمی هم درخصوص اقتصاد هنر و اهمیت این موضوع گفته: «بخشی از تأثیرات بر اقتصاد هنر، از جانب اقتصاد عمومی است و وقتی در سایر بخش‌های اقتصادی شاهد رونق نباشیم نمی‌توان انتظار داشت در هنر، رشد جدی اقتصادی ببینیم.
به طور طبیعی اگر شرایط جامعه به سمتی برود که اقتصاد در معنی عام خودش رونق بگیرد، به طور حتم در معنی خاصش، اقتصاد هنر نیز رونق خواهد گرفت چون اینها از هم جدا نیستند و تابع اقتصاد عمومی کشور است.»
اما مساله‌ای که همچنان هنرمندان این عرصه، از دیرباز با آن مواجه هستند مشکلات مالی و عدم درآمدزایی هنرمندان این رشته است. موضوعی که کارشناسان، حل آن را بسته به ورود هنر به زندگی مردم و رونق اقتصاد هنر را به قرار گرفتن کالای هنری در سبد خرید خانوار می‌دانند.
در این‌باره این مشکلات و درباره حمایت‌ها و اقداماتی که از سمت اداره کل تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای توسعه این بازار صورت گرفته و چگونگی فرهنگ‌سازی برای خرید مردم از آثار هنری با سجاد باغبان ماهر، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان که مدیریت یک‌گالری را برعهده دارد به گفت‌وگو پرداختیم.
چهارسوی هنری که به توسعه بازار می‌انجامد
ماهر درباره اقدامات انجام شده در حوزه گردش مالی اقتصاد هنر در عرصه تجسمی و حمایت‌های اداره کل تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای توسعه بازار، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: مهمترین اقدامی که در این سال‌های اخیر رخ داده، برنامه چهارسوی هنر بود که به عنوان بحث جنبی جشنواره هنرهای تجسمی فجر، در سال ۱۳۹۷ انجام شد. این اتفاق باعث شد بخشی از مردم که معمولا گالری گردی نمی‌کردند یا به ندرت به گالری‌ها می‌آمدند به نحوی بتوانند به خرید آثار هنری علاقه‌مند شوند. در این چهارسوها افرادی را دیدم که برای اولین بار یک یا دو اثر هنری را در زندگی‌شان خریداری می‌کردند.
فعالیت عمده ما فروش به افرادی غیر از خریداران ثابت است
وی با بیان اینکه اعتقادی ندارد که تنها دولت باید چنین کارها و حمایت‌هایی را انجام دهد و همه انتظارها را از دولت داشته باشیم، بیان کرد: اقداماتی که برای رونق هر بازار انجام می‌شود بستگی به استراتژی هر گالری دارد. هر گالری که به این عرصه می‌آید می‌تواند به سهم خود به این مساله کمک کند حال برخی از گالری‌ها سیاست‌شان این است که بر اساس همین وضع موجود بتوانند سهمی از بازار بگیرند و آثار مطمئن‌تری را به فروش برسانند. اما برخی از گالری‌ها دنبال این هستند که فضا و بازار جدیدی ایجاد کنند.
سبک زندگی به خرید اثر هنری منتهی شده
یکی از موارد توسعه بازار، ترغیب و تشویق مردم به خرید کالاها و آثار هنری است. اتفاقی که با تبلیغ و فرهنگ‌سازی ممکن می‌شود.
وی درباره کارهایی که در این سال‌ها انجام شده و اقداماتی که باید برای رسیدن به این مهم در آینده انجام شود، افزود: فرهنگ‌سازی به چند عامل برمی‌گردد. اگر بخواهیم زیربنایی ببینیم، فرهنگ‌سازی به زیر ساخت‌های اجتماعی و اقتصادی برمی‌گردد. البته این بدان معنا نیست که مثلا ما کل شهر را بیلبورد بزنیم، نمی‌گویم بیلبوردها بی‌تاثیر هستند اما زیرساخت‌هایی به لحاظ اقتصادی لازم است.
البته در این دو دهه اخیر، اتفاقاتی افتاده که توانسته به لحاظ جامعه‌شناسی تغییری در فرهنگ و سبک زندگی مردم ایجاد کند و اثر هنری بخشی از سبد هزینه‌های خانواده‌ها را تشکیل دهد. این اتفاق مهمی است که می‌توان گفت طبقه متوسط جامعه ایران بخشی از تفریحش را که ممکن بود آخر هفته‌ها به سینما یا پارک برود، الان گالری‌گردی می‌کند و با آثار هنری آشنا می‌شود و خریداری می‌کند. خوشبختانه خرید آثار هنری به یک سبک زندگی گروه متوسط طبقه شهری تبدیل شده است.
سریال‌هایی که منجر به تغییرات مثبت می‌شوند
باغبان ماهر درخصوص تاثیر رسانه‌ها بر آشنایی طبقه‌های مختلف مردم جامعه با آثار هنری افزود: رسانه‌ها باید بخش مهمی از کار آشنا کردن مردم با آثار هنری را برعهده بگیرند. حتی ساخته شدن سریال‌هایی مثل «هیولا» که به زبان طنز حراجی‌های آثار هنری را زیرسوال می‌برد یا سریال «آقازداه» که به شکل دیگری انتقاد می‌کند، در نهایت منجر به تغییرات مثبت در فضای تجسمی می‌شود، چون مردم را با مقوله آثار هنری و خرید و فروش آن آشنا می‌کند.
از پیامدهای مثبت به تصویر کشیدن حراجی‌ها، این است که آثار هنری را از ناشناخته بودن مطلق به سمت فضای عمومی‌تر می‌برد. نگاه منفی در سریال‌ها ممکن است تاثیر مخرب و کوتاه‌مدت هم بگذارد اما در نهایت به فرهنگ‌سازی کمک می‌کند. هرچند رویکرد این دو سریال منفی است اما سازندگان هر دو سریال، گالری‌گردی می‌کنند و خریدار و مخاطب این آثار هستند. در هر صورت رسانه بی‌تاثیر نیست و می‌تواند این تاثیر را داشته باشد که افراد را درگیر این موضوع کند.
کمپین خرید هنرمندان از آثار هنری و ایجاد یک بازار پنهان
وی در پایان درباره تلاش برای ایجاد بازار خرید آثار توسط هنرمندانی که تمکن مالی دارند، گفت: بخشی از فرهنگ‌سازی به تبلیغات رو در رو نیاز دارد. ما که رسانه در اختیارمان نبوده تلاش کردیم مجموعه‌ای از افرادی که توانایی مالی و شرایط مساعد دارند را به خریدار اثر هنری تبدیل کنیم.
سال گذشته پویشی راه افتاد که هنرمندان ثروتمند بیایند و آثار هنری را خریداری کنند اما چندان موثر نبود. البته در این میان هنرمندانی هم بودند که مجموعه‌داران بزرگی شدند، یعنی مجموعه بسیار غنی را توانستند جمع کنند. شاید صدها نفر هنرمند وجود دارد که توان مالی دارند و اگر اراده کنند می‌توانند به یک مجموعه‌دار خیلی قابلی تبدیل شوند.
زنده و پویا نگاه داشتن هنرهای تجسمی با توجه به گرانی این هنر و نیز مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم، نیاز به یاری هنردوستان و کسانی دارد که توان مالی مناسبی دارند. دولت در این حوزه اقداماتی را انجام داده است اما بخش خصوصی و حمایت مردمی لازم است تا هنر تجسمی ایران، حفظ شود و به آیندگان تحویل داده شود.
