با همه‌گیری کرونا در جهان محققان دانشگاه مینه‌سوتا سه سناریو را برای وضعیت آتی جهان پیش‌بینی کرده‌اند: یکی آنکه موج‌های متناوبی در راه خواهد بود؛ براساس سناریو دوم، موج اصلی در راه است و طبق سناریو سوم، موج‌های ضعیف تا دو سال ادامه می‌یابد.در ادامه مطلب با مروری بر هر یک از این سناریوها آثار هرکدام بررسی می‌شود.
تقریباً همه اقتصاددانان معتقدند کاهش جریان تجارت در سال جاری میلادی شدیدتر از بحران مالی سال ۲۰۰۸ خواهد بود. فقط در یک نمونه نرخ بیکاری آمریکا به بالاترین رقم تاریخی رسیده و بیش از ۴۰ میلیون نفر تقاضای بیمه بیکاری داده‌اند. کرونا چه بلایی بر سر اقتصاد جهان آورده است؟
با همه‌گیری کرونا در جهان محققان دانشگاه مینه‌سوتا سه سناریو را برای وضعیت آتی جهان پیش‌بینی کرده‌اند: یکی آنکه موج‌های متناوبی در راه خواهد بود؛ براساس سناریو دوم، موج اصلی در راه است و طبق سناریو سوم، موج‌های ضعیف تا دو سال ادامه می‌یابد.
در ادامه مطلب مروری بر هر یک از این سناریوها صورت گرفته و آثار این همه‌گیری بر بخش صنعت، معدن و تجارت و همچنین بازرگانی داخلی تبیین می‌شود.
سناریو نخست
در سناریو نخست (وقوع موج‌های متناوب)، پس از موج اول شیوع تا دو سال مرتب شاهد موج‌های ضعیف‌تری از شیوع بیماری «کووید-۱۹» خواهد بود. دولت‌ها در برابر این موج‌های ضعیف‌تر مجبور به اعمال محدودیت‌هایی از جمله اجرای قرنطینه خواهند شد. شدت موج‌های شیوع ویروس جدید کرونا در این سناریو از سال ۲۰۲۱ میلادی کاهش پیدا خواهد کرد. شدت موج‌های شیوع پیش رو به محل شیوع و تدابیری که برای مقابله با آن اتخاذ می‌شود، بستگی خواهد داشت.
سناریو دوم
در سناریو دوم (موج اصلی در راه است)، دو موج شدید شیوع ویروس جدید کرونا همچنان در راه است. موج اصلی شیوع این ویروس هنگام پاییز یا ابتدای زمستان سال جاری در نیم‌کره شمالی به وقوع می‌پیوندد. لزوم اعمال محدودیت‌های گسترده در آن زمان و موج دیگری از شیوع بیماری کووید-۱۹ نیز در سال ۲۰۲۱ روی خواهد داد. این سناریو مشابه همه‌گیری آنفلوانزای اسپانیایی در سطح جهان است. شیوع بیماری یاد شده در مارس(اسفند-فروردین) ۱۹۱۸ تا تابستان بود و موج اصلی از پاییز و سومین موج از ابتدای ۱۹۱۹ آغاز شد و تا بهار ادامه و در تابستان آن سال پایان یافت.
سناریو سوم
در سناریوی سوم (تداوم موج‌های ضعیف تا دو سال)، پیش‌بینی شده موج شدید شیوع ویروس جدید کرونا دیگر به وقوع نخواهد پیوست، اما پایان همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ طولانی خواهد بود. جهان بین ۱۸ تا ۲۴ ماه شاهد موج‌های ضعیف شیوع ویروس کرونا (ضعیف‌تر از آنچه در سناریوی اول پیش‌بینی شده) خواهد بود.
جمع‌ندی سه سناریو، دوره همه‌گیری کووید۱۹- در هر صورت بین ۱۸ تا ۲۴ ماه طول خواهد کشید. تا زمانی که بدن بین ۶۰ تا ۷۰ درصد جمعیت در برابر ویروس کرونا مقاوم نشده، نمی‌توان از پایان همه‌گیری در سطح جهان سخن گفت. محققان دانشگاه مینه‌سوتا به مقام‌های کشورهای مختلف توصیه کرده‌اند افکار عمومی را برای شیوع دوباره و حتی گسترده‌تر بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ آماده کنند.
همه کشورها باید برای دومین سناریو که بدترین حالت ممکن خواهد بود آمادگی داشته باشند. دولت‌ها در طرح‌های خود برای ماه‌های آینده نباید به تولید واکسن یا کشف درمان و دسترسی سریع تمامی کشورها امید ببندند تا در صورت تحقق سناریوی دوم غافلگیر نشوند.
وضعیت بخش‌های مختلف اقتصادی
صنعت؛ طبق بررسی‌های یونیدو، شیوع کرونا و پیامدهای اقتصادی ناشی از آن، سه کانال اصلی اقتصاد جهان یعنی عرضه، تقاضا و تأمین مالی را تحت تاثیر قرار داده و در زنجیره تامین جهان را مختل کرده است.
شوک به تقاضای کل با تمایل خانوارها به اجتناب از خریدهای غیرضروری و صرفه‌جویی در هزینه‌ها و در مجموع کاهش مصارف خصوصی همراه بوده است
شوک سمت عرضه نیز با کاهش مصرف کالاهای واسطه‌ای توسط بنگاه‌ها، توقف فعالیت‌های تولیدی به وقوع پیوسته و با افزایش نااطمینانی در فضای اقتصادی جهان، شاهد فرار سرمایه، کاهش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و خطر نکول بدهی‌ها در افق پیش روی اقتصاد جهان هستیم.
صنایع در حال رشد
در سه ماهه چهارم ۲۰۱۹ تنها سه صنعت در همه گروه‌های کشورها، یعنی محصولات دارویی پایه، نوشیدنی و فرآورده‌های غذایی، رشد سالانه مثبتی را تجربه کردند. دیگر صنایع تولیدی به دلیل شیوع ویروس کرونا و پیامدهای اقتصادی ناشی از آن، دچار ضربه شدیدی شدند.
در نتیجه، پیش‌بینی می‌شود رشد تولید ناخالص داخلی جهان در ماه‌های پیش رو کاهش یابد. بخش‌هایی که از نظر درآمدی بیشترین آسیب را دیده‌اند عبارتند از: صنایع انرژی و مواد اولیه، خطوط هوایی و صنعت خودرو.
شوک طرف عرضه می‌تواند از طریق اثرگذاری بر تجارت کالاهای واسطه‌ای به‌کل زنجیره‌های تأمین سرایت کند. دنیا بعد از کرونا متفاوت از قبل خواهد بود. صنایعی که بعد از کرونا رونق می‌گیرند، مانند صنعت کشاورزی، پزشکی و علوم وابسته، فناوری مربوط به دنیای مجازی و اقتصاد و تجارت آنلاین خواهند بود. برخی از صنایع با کرونا ورشکسته خواهند شد و نیاز به سوخت‌های فسیلی نیز کمتر خواهد شد.
وضعیت فعالیت معادن
معدن؛ فعالیت معادن در سطح جهان، تحت تأثیر گسترش قلمرو ویروس کرونا قرار دارد. برای نمونه میزان فعالیت معدنی آمریکا به کمترین میزان در ۳۰ ساله اخیر رسیده است. موضوعی که در بخش معدن مورد توجه قرار دارد اینکه کرونا محدود به دامنه فعالیت خاصی نبوده و از معادن طلا تا مس، نقره و اورانیوم را تحت تأثیر قرار داده است.
مصداق این وضعیت آفریقای جنوبی است که معادن این کشور بعد از دوره قرنطینه با ظرفیت ۵۰ درصدی فعالیت دارند. کارشناسان اقتصادی در حوزه معدن بر این باورند تعطیلی هزاران معدن در سطح جهان بر اثر کرونا، می‌تواند عاملی برای افت تقاضا و پیامد تعادل عرضه و تقاضا شود.
اوضاع تجارت
تجارت؛ سازمان جهانی تجارت پیش‌بینی کرده بـا شوک عظیمی که بحران کرونا بـه جریان عرضه و تقاضای جهانی وارد کرده، تجارت جهانی در سال جاری میلادی کاهش می‌یابد. به دلیل قطعیت نداشتن مدت زمان دقیق پایان همه‌گیری ویروس کرونا، پیش‌بینی‌ها بیانگر آن است که حجم تجارت جهانی در خوش‌بینانه‌ترین حالت نسبت به سال ۲۰۱۹ بیش از ۱۳ درصد کاهش خواهد داشت. چنانچه دولت‌ها نتوانند سیاست مؤثری را برای مهار سریع ویروس کرونا اتخاذ کنند، حجم تجارت جهانی به ۳۲ درصد یا حتی بیشتر نیز کاهش خواهد یافت.
تجارت در بخش‌هایی کـه زنجیره ارزش پیچیده‌تری دارد، به‌ویژه محصولات الکترونیکی و خودروسازی، کاهش بیشتری خواهد داشت. همچنین خدمات بازرگانی و محدودیت‌های حمل و نقل و سفر بیشتر متأثر خواهد شد.
با توجه به ممنوعیت یا محدودیت صادرات برخی کالاهای اساسی و محصولات بهداشتی، دارویی و پزشکی از سوی کشورهای درگیر ویروس کرونا به‌علت نیاز داخلی و از طرف دیگر تسهیل واردات اقلام و کالاهای اساسی و بهداشتی از سوی برخی کشورها و همچنین محدودیت مسافر و حمل‌ونقل، سبب کاهش تجارت بین‌المللی شده است. تقریباً همه اقتصاددانان به اتفاق معتقدند کاهش جریان تجارت در سال جاری میلادی شدیدتر از بحران مالی سال ۲۰۰۸ خواهد بود.
بازرگانی داخلی
بازرگانی داخلی؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد کرونا بر خدمات، خرده‌فروشی، املاک و مستغلات، آموزش، تفریحات و سرگرمی‌ها، رستوران‌ها و باشگاه‌ها، صنعت گردشگری، حمل‌ونقل و … تأثیر مستقیم داشته و بسیاری از این فعالیت‌ها را تعطیل کرده یا به حداقل رسانده است.
برای نمونه در آمریکا نرخ بیکاری به بالاترین رقم تاریخی رسیده و بیش از ۴۰ میلیون نفر تقاضای بیمه بیکاری داده‌اند؛ این رقم حتی از نرخ بیکاری در جریان رکود بزرگ نیز بیشتر است. این شوک محدود به آمریکا نیست و کشورهای اروپایی و آسیایی نیز با کاهش شدید فعالیت‌های اقتصادی و کسب‌وکار روبرو هستند.
باید توجه داشت خانواده‌هایی که شغل یا درآمد خود را در اثر شیوع بیماری کووید-۱۹ از دست دادند، دچار درد و رنج اقتصادی فراوانی شده‌اند. در مجموع شوکی که همه‌گیری کرونا بر اقتصاد جهانی تحمیل کرده، بزرگترین شوک تاریخ اقتصاد جهانی بوده و در چنین فضایی تنها همدلی و همیاری دولت و مردم می‌تواند تبعات و خسارات این شوک عظیم اقتصادی را به حداقل برساند.
علیرضا باستانی | تحلیلگر مسایل اقتصادی-ایرناپلاس
